Cultureel erfgoed en maatschappelijk belang…
Soms komt het weer even boven drijven. In het NRC stond een tijdje geleden op pagina 17: Schikking over doek van Jan Steen. In de Volkskrant verscheen hetzelfde bericht, maar dan op de voorpagina. Er wordt een miljoen betaald – deels uit gemeenschapsgeld – om een schilderij van Jan Steen beschikbaar te houden voor ons allen. Volgens het NRC is het schilderij wel 1.8 miljoen waard. De 8 ton hoeven we niet te betalen, dat is een schenking van de eigenaar Marei von Saher. Daar moeten we natuurlijk erg dankbaar voor zijn. In de Volkskrant kunnen we lezen dat de wethouder van kunstzaken van Den Haag er erg blij mee is…. Ik niet!
Als we naar de culturele historie van onze samenleving kijken wordt die weerspiegeld in het cultureel erfgoed. Literatuur, schilderkunst noem het allemaal maar op. Door kinderen er kennis van te laten nemen, brengen we een deel van wat wij belangrijk vinden – onze normen en waarden – op ze over. We maken er canons voor en kijken heel goed hoe dat allemaal in het onderwijs wordt overgedragen. En dan dit…
Een paar jaar terug stond er een dergelijk geval in de krant. Een meneer wilde ‘zijn’ schilderij terug om er lekker thuis op zijn bank naar te kunnen zitten kijken. Von Saher wil het geld vast om er lekker van te kunnen leven. Haar advocaten spinnen er in ieder geval garen bij. Niks cultureel erfgoed, gewoon hebberig bezit dat is het. En daar moeten wij blij om zijn?
Nee hoor, ik vind ook dat wat in de oorlog is gebeurd fout was en moet worden rechtgezet. Ik denk dan aan de aankoopprijs, inflatiecorrectie erover en klaar is kees. Of beter nog, zoals dat in de literatuur ook gaat, na 50 jaar vervalt het cultureel erfgoed aan ons allen. In dat geval een redelijke vergoeding voor geleden leed. Uitgangspunt is dan dat Cultureel erfgoed niet in eigendom komen kan, mensen kunnen het alleen in bruikleen een tijdje beheren.
Nu wordt het begrip eigendom gebruikt ten nadele van het algemeen maatschappelijk belang. Mijn en dijn is belangrijk, dat zal ik zeker niet ontkennen, maar hiervoor was het concept niet bedacht. We zien het ook op andere plaatsen. Op zich belangrijke concepten, die zeker belangrijke doelen beoogden te realiseren, worden in de huidige tijd misbruikt met nadelige effecten voor ons allen tot gevolg. Denk bv. aan de octrooi wetgeving. Bedoeld om uitvinders te beschermen is het nu verworden tot een mechanisme om innovatie tegen te houden. Waarom wil Google anders Motorola kopen? Niet voor die armzalige telefoons, maar voor de patenten. De krant zal nog jaren volstaan over de rechtszaken op dat vlak. Zoals gevallen als hierboven in de kunstsector ook nog vele jaren in de krant zal verschijnen vanwege allerlei rechtszaken en mogelijk schikkingen waar veel geld mee gemoeid is. Dat het maatschappelijk belang van ons cultureel erfgoed ook verdedigd dient te worden, delft in dit soort gevallen meestal het onderspit. Helaas.
Dit beeld staat ergens op de Lofoten.
Als je er omheen loopt kantelt het opeens,
het illustreert mooi dat je op twee manieren
kunt kijken. Het staat midden in de natuur.
Cultuur voor iedereen dus.